Suy tuyến yên

Suy tuyến yên là một rối loạn hiếm gặp, trong đó tuyến yên không sản xuất được một hoặc nhiều hormone hoặc không sản xuất đủ hormone. Tuyến yên là một tuyến có kích thước bằng hạt đậu nằm ở đáy não. Nó là một phần của hệ thống nội tiết của cơ thể, bao gồm tất cả các tuyến sản xuất và điều chỉnh hormone. Mặc dù có kích thước nhỏ nhưng tuyến yên tạo ra và giải phóng một số hormone hoạt động trên hầu hết các bộ phận của cơ thể.

Tìm hiểu chung

Suy tuyến yên là gì?

Suy tuyến yên là một tình trạng trong đó tuyến yên không sản xuất một số lượng bình thường một số hoặc tất cả các hormone của nó.

Tuyến yên tạo ra một số hormone quan trọng bao gồm:

Hormone vỏ thượng thận (ACTH) là một loại hormone kích thích tuyến thượng thận (các tuyến nằm trên hoặc trên cùng của thận sản xuất hormone). ACTH kích hoạt tuyến thượng thận tiết ra một loại hormone gọi là cortisol, có tác dụng điều chỉnh sự trao đổi chất và huyết áp.
Hormone kích thích tuyến giáp (TSH) là một loại hormone kích thích sản xuất và bài tiết hormone tuyến giáp từ tuyến giáp (một tuyến trong hệ thống hormone). Hormone tuyến giáp điều chỉnh sự trao đổi chất của cơ thể và rất quan trọng trong quá trình tăng trưởng và phát triển.
Hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone tạo hoàng thể (LH) là những hormone kiểm soát chức năng tình dục ở nam và nữ. LH và FSH còn được gọi là gonadotropins. Chúng hoạt động trên buồng trứng hoặc tinh hoàn để kích thích sản xuất hormone sinh dục – estrogen từ buồng trứng và testosterone từ tinh hoàn.
Hormone tăng trưởng (GH) là một loại hormone kích thích sự phát triển bình thường của xương và mô.
Prolactin là một loại hormone kích thích sản xuất sữa và tăng trưởng ngực của phụ nữ.
Hormone chống bài niệu (ADH) là một loại hormone kiểm soát sự mất nước của thận.
Oxytocin thông báo cho tử cung của phụ nữ co lại trong khi sinh và báo hiệu sữa tiết ra để em bé có thể bú. Nó cũng giúp tinh trùng di chuyển ở nam giới. Oxytocin cũng đóng một vai trò trong mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, kích thích tình dục và cảm giác tin tưởng.

Trong suy tuyến yên, một hoặc nhiều hormone tuyến yên bị thiếu. Việc thiếu hormone dẫn đến mất chức năng của tuyến hoặc cơ quan mà nó kiểm soát.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng của suy tuyến yên

Các dấu hiệu và triệu chứng của suy tuyến yên thường phát triển dần dần và trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Chúng có thể diễn tiến âm thầm. Nhưng đối với một số người, các dấu hiệu và triệu chứng phát triển đột ngột.

Các dấu hiệu và triệu chứng của suy tuyến yên khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào loại hormone nào của tuyến yên bị ảnh hưởng và mức độ. Ở những người bị thiếu hụt nhiều hơn một hormone tuyến yên, sự thiếu hụt thứ hai có thể tăng lên hoặc trong một số trường hợp, che giấu các triệu chứng của sự thiếu hụt thứ nhất.

Thiếu hormone tăng trưởng (GH)

Ở trẻ em, thiếu GH có thể gây ra các vấn đề về tăng trưởng và tầm vóc thấp bé. Hầu hết người lớn bị thiếu GH không có bất kỳ triệu chứng nào, nhưng đối với một số người lớn, nó có thể gây ra:

Mệt mỏi;
Yếu cơ;
Thay đổi thành phần chất béo trong cơ thể.

Thiếu hụt hormone tạo hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH)

Sự thiếu hụt các hormone này, được gọi là gonadotropins, ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản. Ở phụ nữ, sự thiếu hụt sẽ làm giảm sản xuất trứng và estrogen từ buồng trứng. Ở nam giới, sự thiếu hụt làm giảm sản xuất tinh trùng và testosterone từ tinh hoàn. Phụ nữ và nam giới có thể có ham muốn tình dục thấp hơn, vô sinh hoặc mệt mỏi. Ở trẻ em và thanh thiếu niên, dậy thì muộn thường là triệu chứng duy nhất.

Phụ nữ cũng có thể có các triệu chứng như:

Nóng bừng;
Kinh nguyệt không đều hoặc không có;
Rụng lông mu;
Không có khả năng sản xuất sữa cho con bú.

Nam giới cũng có thể có các triệu chứng như:

Rối loạn cương dương;
Rụng lông trên khuôn mặt hoặc cơ thể;
Thay đổi tâm trạng.

Thiếu hormone kích thích tuyến giáp (TSH)

Hormone này kiểm soát tuyến giáp. Sự thiếu hụt TSH dẫn đến lượng hormone tuyến giáp thấp (suy giáp). Điều này gây ra các triệu chứng như:

Mệt mỏi;
Tăng cân;
Da khô;
Táo bón;
Nhạy cảm với lạnh hoặc khó giữ ấm.

Thiếu hormone vỏ thượng thận (ACTH)

Hormone này giúp tuyến thượng thận của bạn hoạt động bình thường và giúp cơ thể phản ứng với căng thẳng. Các triệu chứng của thiếu ACTH bao gồm:

Mệt mỏi nghiêm trọng.
Huyết áp thấp, có thể dẫn đến ngất xỉu.
Nhiễm trùng thường xuyên và kéo dài.
Buồn nôn, nôn mửa hoặc đau bụng.
Lú lẫn.

Thiếu hormone chống lợi tiểu (ADH)

Hormone này, còn được gọi là vasopressin, giúp cơ thể cân bằng lượng chất lỏng. Sự thiếu hụt ADH có thể gây ra một chứng rối loạn gọi là đái tháo nhạt, có thể gây ra:

Đi tiểu nhiều;
Khát khao cực độ;
Mất cân bằng điện giải;
Thiếu hụt prolactin.

Prolactin là hormone cho cơ thể biết thời điểm bắt đầu tạo sữa mẹ. Mức prolactin thấp có thể khiến phụ nữ gặp khó khăn trong việc tạo sữa cho con bú.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân

Nguyên nhân dẫn đến suy tuyến yên

Suy tuyến yên có một số nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, suy tuyến yên là do khối u của tuyến yên. Khi khối u tuyến yên tăng kích thước, nó có thể chèn ép và làm tổn thương mô tuyến yên, cản trở quá trình sản xuất hormone. Khối u cũng có thể chèn ép các dây thần kinh thị giác, gây rối loạn thị giác.

Ngoài khối u, một số bệnh hoặc biến cố gây tổn thương tuyến yên cũng có thể gây suy tuyến yên. Những ví dụ bao gồm:

Chấn thương đầu.
Phẫu thuật não.
Xạ trị vùng đầu hoặc cổ.
Thiếu lưu lượng máu đến não hoặc tuyến yên (đột quỵ) hoặc chảy máu (xuất huyết) vào não hoặc tuyến yên.
Một số loại thuốc, chẳng hạn như ma tuý, corticosteroid liều cao hoặc một số loại thuốc ung thư được gọi là chất ức chế điểm kiểm soát.
Viêm tuyến yên do phản ứng bất thường của hệ thống miễn dịch (viêm tuyến yên).
Nhiễm trùng não, chẳng hạn như viêm màng não hoặc nhiễm trùng có thể lây lan đến não, chẳng hạn như bệnh lao hoặc giang mai.
Các bệnh thâm nhiễm, ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể, bao gồm bệnh sarcoidosis, một bệnh viêm nhiễm xảy ra ở các cơ quan khác nhau; Tế bào Langerhans mất tế bào gốc, trong đó các tế bào bất thường gây ra sẹo ở nhiều bộ phận của cơ thể; và bệnh huyết sắc tố, gây tích tụ sắt dư thừa trong gan và các mô khác.
Mất nhiều máu trong khi sinh, có thể gây tổn thương phần trước của tuyến yên (hội chứng Sheehan hoặc hoại tử tuyến yên sau sinh).
Trong một số trường hợp, suy tuyến yên là do đột biến gen (di truyền). Những đột biến này ảnh hưởng đến khả năng sản xuất một hoặc nhiều hormone của tuyến yên, thường bắt đầu từ khi mới sinh hoặc trong thời thơ ấu.
Các khối u hoặc bệnh của vùng dưới đồi, một phần của não nằm ngay trên tuyến yên, cũng có thể gây suy tuyến yên. Vùng dưới đồi tự sản xuất ra các hormone ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của tuyến yên.

Trong một số trường hợp, nguyên nhân của suy tuyến yên là không rõ.

Nguy cơ

Những ai có nguy cơ mắc phải suy tuyến yên?

Người lớn và trẻ em đều có thể mắc suy tuyến yên, tuy nhiên những người có vấn đề di truyền dễ bị suy tuyến yên hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải suy tuyến yên

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc suy tuyến yên, bao gồm:

Dùng thuốc.
Nhiễm trùng não, tuyến yên.

Phương Pháp Chẩn Đoán & Điều Trị

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán suy tuyến yên

Xét nghiệm máu

Các xét nghiệm này đo nồng độ hormone. Ví dụ, xét nghiệm máu có thể xác định mức độ thấp của tuyến giáp, tuyến thượng thận hoặc hormone sinh dục.

Kích thích hoặc thử nghiệm động

Các xét nghiệm này cũng đo nồng độ hormone. Các xét nghiệm này kiểm tra nồng độ hormone của cơ thể sau khi đã dùng một số loại thuốc để kích thích sản xuất hormone.

Chụp ảnh não

Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính độ phân giải cao (CT) não có thể phát hiện khối u tuyến yên hoặc các vấn đề về tuyến yên khác.

Kiểm tra thị lực

Các xét nghiệm này có thể xác định xem sự phát triển của khối u tuyến yên có làm suy giảm thị lực hoặc thị lực hay không.

Phương pháp điều trị suy tuyến yên hiệu quả

Bước đầu tiên trong điều trị suy tuyến yên thường là dùng thuốc để giúp nồng độ hormone trở lại bình thường. Điều này thường được gọi là thay thế hormone, vì liều lượng được đặt để phù hợp với lượng mà cơ thể sẽ sản xuất nếu nó không có vấn đề về tuyến yên.

Trong một số trường hợp, việc điều trị tình trạng gây suy tuyến yên có thể giúp cơ thể phục hồi hoàn toàn hoặc một phần khả năng sản xuất hormone tuyến yên.

Thuốc

Thuốc thay thế hormone có thể bao gồm:

Thuốc corticoid: Những loại thuốc này, chẳng hạn như hydrocortisone hoặc prednisone, thay thế các hormone tuyến thượng thận không được sản xuất do thiếu hụt hormone vỏ thượng thận (ACTH).
Levothyroxine: Thuốc này điều trị mức độ hormone tuyến giáp thấp (suy giáp) mà sự thiếu hụt hormone kích thích tuyến giáp (TSH) có thể gây ra.
Nội tiết tố sinh dục bao gồm testosterone ở nam giới và estrogen hoặc sự kết hợp của estrogen và progesterone ở phụ nữ. Testosterone được sử dụng bằng cách tiêm hoặc qua da bằng miếng dán hoặc gel. Thay thế nội tiết tố nữ có thể được thực hiện bằng thuốc viên, gel hoặc miếng dán.
Hocmon tăng trưởng: Còn được gọi là somatropin, hormone tăng trưởng được sử dụng thông qua một mũi tiêm bên dưới da. Nó thúc đẩy tăng trưởng, giúp tạo ra chiều cao bình thường hơn ở trẻ em. Người lớn có các triệu chứng thiếu hụt hormone tăng trưởng cũng có thể được hưởng lợi từ việc thay thế hormone tăng trưởng, nhưng họ sẽ không cao thêm.
Hormone khả năng sinh sản: Nếu bị vô sinh, gonadotropins có thể được sử dụng bằng cách tiêm để kích thích rụng trứng ở phụ nữ và sản xuất tinh trùng ở nam giới.

Phẫu thuật

Chụp CT hoặc MRI định kỳ để theo dõi khối u tuyến yên hoặc các bệnh khác gây suy tuyến yên. Điều trị khối u tuyến yên có thể liên quan đến phẫu thuật để loại bỏ khối u. Trong một số trường hợp, điều trị bằng bức xạ hoặc thuốc được khuyến khích để kiểm soát nguyên nhân cơ bản.

Chế Độ Sinh Hoạt & Phòng Ngừa

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của suy tuyến yên

Chế độ sinh hoạt:

Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.