Bệnh đậu mùa khỉ

TÌM HIỂU VỀ BỆNH ĐẬU MÙA KHỈ

Bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh hiếm gặp do nhiễm virus đậu mùa khỉ (Monkeypox virus). Virus đậu mùa khỉ thuộc chi Orthopoxvirus trong họ Poxviridae. Chi Orthopoxvirus có khoảng 12 loại virus, bao gồm virus variola (gây bệnh đậu mùa ở người), virus gây bệnh đậu mùa ở bò, virus gây bệnh đậu mùa ở ngựa, virus gây bệnh đậu mùa ở khỉ…

Bệnh đậu mùa khỉ được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1958 khi hai đợt bùng phát bệnh tương tự như thủy đậu xảy ra trên các đàn khỉ được nuôi để nghiên cứu bệnh đậu mùa tại Copenhagen (Đan Mạch), do đó có tên là “bệnh đậu mùa khỉ”. Bệnh đậu mùa trên khỉ lần đầu tiên được xác định ở người vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Congo ở một cậu bé 9 tuổi trong một khu vực đã loại trừ bệnh đậu mùa vào năm 1968.

Kể từ đó, bệnh đậu mùa ở khỉ đã được báo cáo xuất hiện trên người dân ở một số quốc gia Trung và Tây Phi khác: Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Bờ Biển Ngà, Cộng hòa Dân chủ Congo, Gabon, Liberia, Nigeria, Cộng hòa Congo và Sierra Leone. Phần lớn các ca bệnh xảy ra ở Cộng hòa Dân chủ Congo.

Các ca bệnh đậu mùa khỉ ở người đã xảy ra bên ngoài châu Phi liên quan đến đi du lịch quốc tế hoặc động vật nhập khẩu từ các quốc gia có dịch bệnh này.

DẤU HIỆU VÀ TRIỆU CHỨNG BỆNH

Thời gian ủ bệnh

Thông thường sau khi nhiễm virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ thì thời gian ủ bệnh có thể từ 5 đến 21 ngày, tức là sau thời gian đó các triệu chứng đầu tiên của bệnh mới bắt đầu xuất hiện. Một số trường hợp, thời gian ủ bệnh kéo dài trong khoảng từ 7 đến 14 ngày.

Dấu hiệu bệnh

Khi một người bị mắc đậu mùa khỉ, các triệu chứng ban đầu sẽ gồm:

• Sốt.
• Đau đầu.
• Đau mỏi lưng và các cơ.
• Ớn lạnh.
• Mệt mỏi, uể oải, suy nhược.
• Nổi hạch.
• Sưng hạch bạch huyết
• Người bị bệnh đậu mùa khỉ có thể bị phát ban sau khi sốt từ 1 đến 3 ngày.

Các dấu phát ban có thể xuất hiện ở các vị trí như:

• Toàn bộ gương mặt (95% bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phát ban trên mặt).
• Lòng bàn tay và bàn chân (tỷ lệ phát ban ở lòng bàn tay, bàn chân cao, khoảng 75%).
• Miệng, mắt (giác mạc và kết mạc).
• Cơ quan sinh dục.

Các nốt phan ban sẽ chỉ hơi sần trên bề mặt da và sau đó phát triển nghiêm trọng hơn, trở thành mụn nước, sưng to rồi dần chuyển sang mụn mủ. Điều trị đúng cách thì mới có thể khô lại, đóng vảy và xẹp xuống.

QUÁ TRÌNH LÂY LAN DỊCH BỆNH

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây trực tiếp khi tiếp xúc với máu, chất lỏng trong cơ thể, giọt bắn đường hô hấp, vết thương trên da hoặc niêm mạc của người bệnh (hoặc của động vật mắc bệnh).

Ngoài ra, ăn thịt động vật bị nhiễm bệnh, tiếp xúc với các vật dụng của người bệnh (chăn ga gối nệm, khăn mặt, quần áo,…) hoặc tiếp xúc với các tổn thương da của người bệnh cũng có thể khiến một người bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. Vì thế, nếu sống chung với người đang mắc bệnh đậu mùa khỉ thì khả năng nhiễm bệnh thường khá cao.

Ngoài ra, căn bệnh này cũng có thể lây từ mẹ sang thai nhi và dẫn đến bệnh đậu mùa khỉ bẩm sinh. Trẻ sơ sinh tiếp xúc gần với mẹ trong quá trình sinh nở và sau khi sinh cũng có nguy cơ nhiễm bệnh cao nếu mẹ đang mắc bệnh.

Tuy tiếp xúc gần với người bệnh được xem như một yếu tố nguy cơ làm lây lan bệnh đậu mùa khỉ nhưng các chuyên gia cho rằng, vẫn chưa thể kết luận được việc căn bệnh này có lây truyền qua đường tình dục hay không. Cần thêm các nghiên cứu khác để xác định vấn đề này.

BỆNH ĐẬU MÙA KHỈ CÓ GÂY TỬ VONG KHÔNG?

Trước đây, tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa khỉ dao động trong khoảng 11% so với số người mắc bệnh (trẻ em có tỷ lệ tử vong cao hơn). Trong thời gian gần đây, tỷ lệ tử vong dao động trong khoảng 3-6%. Theo các tài liệu, các biến chứng thường gặp của bệnh này như sau:

• Nhiễm trùng máu
• Viêm mô não
• Viêm phế quản phổi
• Nhiễm trùng giác mạc, mất thị lực
• Các vết thương trên da trở nên nghiêm trọng hơn khiến da bong ra thành từng mảng lớn.

Có thể nói, bệnh đậu mùa khỉ tuy khó lây lan giữa người với người hơn so với Covid-19 và các triệu chứng của bệnh cũng không quá nghiêm trọng nhưng đây vẫn là một căn bệnh nguy hiểm, cần có những biện pháp phòng ngừa phù hợp.

ĐIỀU TRỊ BỆNH ĐẬU MÙA KHỈ

Tại thời điểm này, không có phương pháp điều trị cụ thể nào cho nhiễm trùng đậu mùa ở khỉ, nhưng các đợt bùng phát bệnh đậu mùa ở khỉ có thể được kiểm soát. Người bệnh cũng không nên quá lo lắng bởi bệnh có thể thuyên giảm và tự khỏi mà không cần điều trị.

Để kiểm soát đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ, có thể sử dụng vaccin đậu mùa, thuốc kháng virus và huyết thanh miễn dịch (VIG). .

Người bệnh từng tiêm vaccine ngừa bệnh đậu mùa thì vẫn có nguy cơ tái mắc bệnh đậu mùa khỉ với các triệu chứng bệnh thường nhẹ hơn, không diễn tiến nặng và ít để lại biến chứng, không cần can thiệp.

CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG TRÁNH 

Dù chưa ghi nhận các ca bệnh đậu mùa khỉ tại Việt Nam nhưng việc phòng ngừa bệnh vẫn nên được chú trọng. Một số biện pháp có thể áp dụng để hạn chế nguy cơ nhiễm bệnh bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với động vật có nguy cơ nhiễm virus gây bệnh đậu mùa khỉ (động vật bị bệnh, động vật chết ở những khu vực xảy ra bệnh đậu mùa khỉ, động vật nghi ngờ nhiễm bệnh,…).
• Thực hiện ăn chín, uống sôi. Chỉ ăn các loài động vật rõ nguồn gốc xuất xứ, đã qua kiểm định.
• Tránh tiếp xúc với người có nguy cơ mắc bệnh. Không chạm vào các vật dụng của người có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Cách ly người có triệu chứng bệnh/có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh tay có chứa cồn, đặc biệt là khi vừa tiếp xúc với người khác.
• Tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa. Chưa có vaccine ngừa bệnh đậu mùa khỉ nhưng việc tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa có thể làm giảm đến 85% nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ.
• Nâng cao ý thức phòng tránh dịch bệnh. Thường xuyên cập nhật các thông tin bệnh.